Chemicus Huck en internist Netea winnen Spinozapremie

Twee Radboudonderzoekers hebben de hoogste Nederlandse wetenschappelijke onderscheiding ontvangen: de NWO-Spinozapremie. Wilhelm Huck, hoogleraar Fysisch organische chemie en Mihai Netea, hoogleraar Experimentele interne geneeskunde krijgen elk 2,5 miljoen euro voor verder onderzoek.

Dat heeft NWO-voorzitter Jos Engelen vrijdag 10 juni bekend gemaakt. De beide wetenschappers ontvangen het geld - dat zij naar eigen inzicht mogen besteden aan onderzoek - op 13 september aanstaande.

De NWO-Spinozapremie is de hoogste wetenschappelijke onderscheiding in Nederland, een eerbewijs en vooral ook een stimulans voor verder onderzoek. NWO kent de Spinozapremies jaarlijks toe aan onderzoekers die in Nederland werken en die naar internationale maatstaven tot de allerbeste van hun vakgebied behoren. Dit jaar worden vier Spinozapremies uitgereikt.

Zoektocht naar wat leven is

Hoe kan leven ontstaan uit dode chemie? Dat is de vraag die Wilhelm Huck probeert op te lossen. In zijn zoektocht naar wat leven is, begint hij bij het begin. Huck beschouwt het leven als een zakje met moleculen die steeds met elkaar reageren. Om dit na te bootsen maakt Huck netwerken van biochemische reacties die elkaar initiëren, versterken of remmen.

‘We voegen steeds een reactie toe. Wat gebeurt er dan met het gedrag van het netwerk? Zo kunnen we zien wat de cruciale stappen zijn om levend te worden.’ Zijn bottom-up benadering is totaal anders dan die van biologen. ‘Als wij een bacterie uit elkaar halen en alle chemische componenten weer bij elkaar vegen, gaat het geheel niet weer leven. Er is geen recept om de bouwstenen zo samen te voegen dat ze leven maken. Maar hoe het wel werkt? Eerlijk gezegd weten we nog niet eens of er een uniek recept is, of dat er meerdere wegen naar leven leiden. We staan aan het begin en realiseren ons nog maar net ten volle de complexiteit van de vraag.’
Lees meer over het onderzoek van Wilhelm Huck.
Het NWO-juryrapport

Afweersysteem trainen

Een eenmaal doorgemaakte infectie beschermt tegen de volgende. Een eigenschap waar we dankbaar gebruik van maken in de ontwikkeling van vaccins. Lang werd gedacht dat dit afweergeheugen een exclusieve eigenschap van de verworven afweer was. Uit onderzoek van Mihai Netea blijkt dat dit niet zo is. Ook het aangeboren systeem heeft een geheugen. Iets dat hij ‘getrainde immuniteit’ noemt. Dit geheugen ontstaat doordat het DNA van de afweercellen nog een tijdje in staat van paraatheid blijft na een infectie. Zo kan het aangeboren afweersysteem sneller reageren op een nieuwe infectie. Dit geheugen is ook te trainen, bijvoorbeeld met het BCG-vaccin tegen tuberculose. Deze ontdekking biedt kansrijke mogelijkheden voor de ontwikkeling van een nieuwe generatie vaccins. Dit is nuttig voor bijvoorbeeld pasgeborenen, bij wie het immuunsysteem nog in ontwikkeling is. Of juist voor ouderen bij wie de verworven afweer uitgeput begint te raken. Ook is het aanzetten van ‘getrainde immunititeit’ wellicht te gebruiken als booster voor andere vaccins. Deze toepassingen wil Mihai Netea de komende jaren gaan onderzoeken.

Lees meer over het onderzoek van Mihai Netea.
Het NWO-juryrapport

De NWO-Spinozapremie bestaat sinds 1995. Bijna een op de zes prijzen (13 van de 81 uitgereikte Spinoza’s) ging naar onderzoekers verbonden aan de Radboud Universiteit/het Radboudumc.