De tekens ® en ™: symboolpolitiek of relevant?

Bedrijven die hun eigen merk in de markt willen zetten gebruiken vaak de symbolen ® en ™ zonder zich bewust te zijn van de implicaties van deze figuren. Uit de rechtspraak volgt echter dat het gebruik van tekens in combinatie met bedrijfsnamen wel degelijk belangrijke consequenties kan hebben.

Het gebruik van ® en ™ is niet wettelijk geregeld. Daarmee ontstaat al snel de indruk dat deze symbolen te pas en te onpas mogen worden gebruikt. Maar zó liberaal kunnen de symbolen niet worden gebruikt, blijkt uit de (schaarse) rechtspraak. Het ™-symbool staat bijvoorbeeld voor ‘trademark’ maar heeft eigenlijk geen betekenis in het Nederlandse recht. Wat wel duidelijk is, is dat ™ niet staat voor ‘geregistreerd merk’.

Mag het ™-symbool zomaar mag worden gebruikt?

In een uitspraak uit 2017 van het College van Beroep (het College) van de Stichting Reclame Code is uitvoerig ingegaan op de vraag of het ™-symbool mag worden gebruikt voor een niet-geregistreerd merk, ‘Versfilter’ (dat werd gebruikt ter beschrijving van een procedé voor melkproductie) en vooral of dit symbool misleidend is voor het publiek. Dit omdat het maar de vraag is of ‘Versfilter’ geregistreerd zou kunnen worden als exclusief merk, gelet op het beschrijvende karakter ervan. Van belang is hoe de gemiddelde consument het ™-symbool begrijpt en of de aanwezigheid van dit symbool het koopgedrag beïnvloedt.

Wat vindt het College van Beroep?

Het oordeel van het College is dat het publiek door het gebruik van ™ in ‘Versfilter’ een woord herkent waarmee de producent probeert zijn product te onderscheiden van dat van zijn concurrenten en daar is niets misleidends aan. Wat de betreffende partij in deze procedure ook hielp is dat zij de enige was die het procedé gebruikte waar met ‘Versfilter’ op werd gedoeld. Deze uitspraak lijkt eenvoudig te kunnen worden doorgetrokken naar andere partijen die ™ willen gebruiken in combinatie met een ongeregistreerd (beschrijvend) merk, want hun merk is vrijwel altijd bedoeld om het onderliggende product te onderscheiden van soortgelijke producten van concurrenten.

En hoe zit het met ®?

Minder discussie lijkt te kunnen worden gevoerd over de betekenis van ®: dit staat immers voor ‘geregistreerd merk’. De inhoud is dus duidelijk: zonder merkregistratie kan het gebruik van ® misleidend zijn, want doordat er een – onterechte – suggestie van exclusiviteit wordt gewekt kan het zo zijn dat er een aankoopbeslissing wordt genomen die er anders (dus zonder de ®) niet zou zijn geweest. Praktisch gezien is het natuurlijk maar de vraag of een consument daadwerkelijk tot een aankoop overgaat omdat hij denkt dat een merk geregistreerd is, maar oplettendheid bij gebruik van ® is dus geboden.

Hoe werkt dit in de EU?

Het ®-symbool zegt overigens niets over de vraag wáár het betreffende merk is geregistreerd. Gelukkig gaat het Europese Hof van Justitie heel praktisch om met dit aspect door te oordelen dat als een merk in één EU-lidstaat is geregistreerd, het gebruik van ® in een andere lidstaat (waar geen merkregistratie bestaat) geoorloofd is. Het vrije verkeer van goederen en diensten is een essentiële pijler van de EU en het doen van aanpassingen zoals het verwijderen van het ®-symbool vormt daarop een onevenredige belemmering.