Vrijheid versus gebondenheid

Jonge onderzoekers willen voor hun verdere loopbaan hun flexibiliteit behouden. Zij willen zich vaak niet meteen vastleggen in (naar hun beleving) dwingende bedrijfsstructuren en dikke contracten.

Contracten worden zelfs vaak vermeden, omdat deze als vertragend worden gezien. Men is liever met de inhoud bezig. In mijn werk hoor ik steeds vaker de wens om vanuit vertrouwen en gelijkwaardigheid samen te werken en dat een contract als teken van wantrouwen wordt gezien.

Geen contract?

Dat er andere en contractloze samenwerkingsvormen ontstaan, betekent echter niet dat de juridische aspecten buiten beschouwing blijven. De oorzaken waarom samenwerkingspartners met elkaar in een geschil terechtkomen, zijn namelijk nog steeds dezelfde. Er gaat iemand “aan de haal” met het idee, er ontstaan misverstanden over elkaars taken en verantwoordelijkheden of er is geen duidelijke verdeling van de opbrengsten en de kosten; deze kwesties kunnen vroeg of laat in ieder samenwerkingsverband aan de orde komen. Dat neemt niet weg dat ik óók zie dat in de innovatieve praktijk die dwingende bedrijfsstructuren en dikke contracten naar de achtergrond geraken en dat er behoefte is om ook op innovatieve wijze met juridische kwesties om te gaan. Hoe dan om te gaan met deze juridische aspecten? Dat antwoord is eigenlijk vrij simpel: begin eenvoudig, bij de basis, en pas de afspraken – gaandeweg het samenwerkingsproces– aan.

Dat kan op 1 A4’tje. Naast het afstemmen van de verwachtingen over en weer op de essentiële punten hechten externe partijen, zoals investeerders, aan een heldere verdeling van zeggenschap, verantwoordelijkheden en risico’s. Het geeft de intern betrokken partijen (maar ook extern betrokken partijen) rust als de sleutelissues op orde zijn.

Het A4tje

In ieder geval moet aan het begin van de samenwerking, zodra de ideeën vorm beginnen te krijgen, duidelijk zijn wat de inbreng Het A4’tje is van een ieder. Er wordt steeds meer vanuit de gedachte van open innovatie gewerkt, kennishubs zijn aan de orde van de dagen iedereen wil “lean” samenwerken. In al deze vormen van samenwerken brengt een partner eigen kennis en ervaring in en wordt er met een gezamenlijk doel gewerkt. Maar wordt deze kennis ingebracht exclusief voor het samenwerkingsverband of krijgt het samenwerkingsverband een (tijdelijk) gebruiksrecht? En hoe wordt ieders inbreng gewaardeerd? Is ieders inbreng gelijkwaardig aan elkaar? Ook is het verstandig om over de (intellectuele eigendoms)rechten op de nieuw ontwikkelde know how te praten. Ontstaat er een gezamenlijk recht? En wat als één van de partijen het samenwerkingsverband verlaat? Mogen de andere partners die know how dan nog gebruiken? En mag de vertrekkende partner dat nog? Ook kan er spanning ontstaan, juíst omdat er geen afspraken zijn over hoe om te gaan bij beëindiging van het samenwerkingsverband of bij conflicten. Dat kan ervoor zorgen dat de ruziënde partners langer aan elkaar vastzitten dan gewenst is, met alle onzekere en negatieve gevolgen vandien als alle voorgaande zaken alsnog geregeld moeten worden.

De start van een startup

Zodra het samenwerkingsverband zich verder ontwikkelt, is het verstandig de afspraken te evalueren. Denk dan bijvoorbeeld aan het aantrekken van kapitaal in de startup fase. Bij het aantrekken van kapitaal ontstaan grotere (financiële) belangen en risico’s. In deze fase wordt het tijd om die A4 er weer bij te pakken en te bekijken of de destijds gemaakte afspraken nog actueel zijn. Ook wordt het dan tijd om de risico’s en verantwoordelijkheden in kaart te brengen en een verdeling van de opbrengsten én kosten af te spreken.

Kortom, vergeet die metersdikke contracten en pak samen een pen en papier. Ook al ontstaan er andere samenwerkingsvormen en ontstaan er dagelijks overal ter wereld innovatieve ideeën hoe alles anders kan, bij sommige zaken kunnen we het beste juist terug naar de basis; naar een pen en één A4tje.