Topsector chemie sterk vertegenwoordigd in Overijssel

De chemie is één van de negen landelijke topsectoren. Ook de Provincie Overijssel benoemt de sector chemie tot de provinciale topsectoren in de nota Regionaal Economisch Beleid.

Een belangrijke subsector binnen de chemie is de vervaardiging van producten van rubber en kunststof. De provincie Overijssel neemt een sterke positie in op het gebied van kunststoffen. In deze editie van Overijssels Feit besteden wij aandacht aan de ontwikkelingen in de topsector chemie waarbij wij inzoomen op de subsector rubber- en kunststoffen.

70% van de bedrijven in de sector Chemie innovatief

Negen sectoren zijn door de rijksoverheid benoemd tot de topsectoren: tuinbouw en uitgangsmaterialen, water, agrofood, life sciences & health, chemie, high tech, energie, logistiek en creatieve industrie.

Ook de provincie Overijssel benoemt de sector chemie tot haar prioritaire topsectoren. De chemiesector maakt en bewerkt grondstoffen en producten door middel van chemische veranderingen in bestaande stoffen. De uiteindelijke producten komen in vele soorten toepassingen terug en kennen daardoor vele eindmarkten. Het belang van deze sector is voor Nederland groot. De chemie neemt bijna 20% van de totale Nederlandse export voor haar rekening. Met een omvang van 3% het bruto binnenlands product (BBP) is de Nederlandse chemie relatief groot ten opzichte van andere Europese landen.

Op alle beschikbare kengetallen voor innovatie scoort de chemie bovengemiddeld. 70% van de bedrijven zijn te karakteriseren als innovatief. Ongeveer 2,5% van de omzet wordt uitgegeven aan onderzoek en ontwikkeling binnen het eigen bedrijf (circa 1,3 miljard euro in 2010). Dit wordt versterkt door een uitgebreide publiekprivate samenwerking (samenwerking tussen overheden en marktpartijen) in het kader van het innovatieprogramma chemie.

Minder banen en meer bedrijven in de topsector chemie in Overijssel in de periode 2006-2011

In 2011 zijn er 11.064 banen in de Chemiesector in Overijssel. Onze provincie telt 302 bedrijven in deze sector. De gemeenten Enschede (2.727), Deventer (1.568), Hardenberg (1.347), Oldenzaal (655) en Hengelo (589) kennen de meeste banen in de chemiesector in Overijssel. In de gemeenten Enschede (50), Deventer (29), Zwolle (23), Hengelo (23) en Almelo (22) zijn de meeste bedrijven in de chemiesector gevestigd. Op kaart 1: Bedrijven in de Chemiesector, situatie 2011 (zie onderzijde pagina) is te zien waar de meeste bedrijvigheid in de topsector chemie in Overijssel is.

In de periode 2006-2011 is het aantal banen in de topsector chemie gedaald met gemiddeld 6% zowel in Nederland als in Overijssel. In de Overijsselse regio's is de grootste daling voor de rekening van Noord-Overijssel (zie Figuur 1: Aantal arbeidsplaatsen in de topssector chemie in de Overijsselse regio's, 2006-2011). In dezelfde periode is het aantal vestigingen gegroeid met 5% voor Nederland, 7% voor Overijssel. De grootste groei is in Twente (11%) (zie Figuur 2: Aantal vestigingen in de topsector chemie in de Overijsselse regio's, 2006-2011).

Nergens in Nederland werken er zoveel mensen in de kunststofindustrie als in de regio's Zwolle en Twente

Een belangrijke subsector van de topsector chemie is rubber- en kunststofindustrie (‘vervaardiging van producten van rubber en kunststof'). De kunststofverwerkende industrie kent een grote diversiteit aan productiemethoden, materialen, marktsegmenten en afzetgebieden. Samenbindend element is de vervaardiging van halffabricaten en eindproducten door de verwerking van polymeren. Belangrijke clusters zijn: componenten ten behoeve van de industrie, verpakkingen, automotive, producten voor de bouw en consumentenproducten. (Zie Kaart 2: Kunstofindustrie Overijssel, 2011).

De Overijsselse maakindustrie heeft een sterke positie op het gebied van kunststoffen. Overijssel is daarmee een belangrijke exporteur van hoogwaardige halffabricaten richting diverse nationale en internationale OEM's (Original Equipment Manufacturer) . De merkleverancier verwerkt het product in eigen producten alsof het een eigen fabricaat is. Het verwerkte product kan uiteenlopen van schokdempers tot harde schijven. OEM komt vooral voor in de computer- en automobielindustrie. Door dit brede afzetgebied is er een breed bereik qua technologie en qua innovatierichtingen. Overijssel heeft een aantal grote bedrijven (OEM's), toeleverende MKB (midden- en kleinbedrijven) en kennisinstellingen op het gebied van (bio)polymeren, composieten en membranen.

Gemiddeld genomen telt Overijssel 8% van de Nederlandse bedrijvigheid in de kunststofsector en 14% qua aantal banen. Op het gebied van de werkgelegenheid nemen de regio's Zwolle en Twente de tweede respectievelijk derde plaats van Nederlandse regio's in na de regio West-Noord-Brabant. Opvallend veel banen komen voor de rekening van de vervaardiging van verpakkingsmiddelen van kunststof en vervaardiging van platen, buizen en profielen van kunststof (zie Tabel 1).

Tabel 1: Aantal vestigingen en banen in de Rubber- en kunststofindustrie in Nederland en Overijssel, 2011

Samenwerking tussen overheden en markt belangrijk voor deze sector

Voor de branche is het een grote uitdaging om met de juiste producten en bedieningsconcepten op de markt te komen. Samenwerken met ketenpartners op het gebied van innovatie, R&D, duurzaamheid en productiontwikkeling is belangrijk voor deze sector. Samenwerking biedt goede kansen voor open innovatie-initiatieven in Overijssel, zoals Polymer Science Park (PSP), Open Innovation Center Advanced Materials (OICAM) en ThermoPlastic composit Research Center (TPRC).

Technologieontwikkelingen rond materialen hangt nauw samen met de toepassingen in de industrie, transport, bouw, energiesector, huishoudens en zorg. Innovaties hebben betrekking op de functionaliteit van materialen zelf en hun prestaties in productie- en verwerkingsprocessen. Nieuwe materialen zijn bij voorkeur lichter, functioneel, sterken, recyclebaar, goedkoper, duurzamer en belstand tegen extreme condities (high performance).

In dit Overijssels feit is ingezoomd op de topsector chemie. Binnen 2 weken komt er een nieuwe APO-nieuwsbrief uit, waarin een kenschets van alle topsectoren in Provincie Overijssel wordt gegeven. De APO-nieuwsbrief wordt gepubliceerd via de website van Provincie Overijssel en Databank Overijssel.

Bronnen

• Provincie Overijssel
• Rabobank Cijfers en Trends (2011). Kunstofverwerkende industrie (PDF).
• TNO (2011). Topsectoren en TNO. Position Papers 2011.
• www.VNCI.nl