‘Voor de moderne bestuurder is alleen (gezond) verstand niet meer voldoende’

Als bestuurder, commissaris of toezichthouder van een onderneming, stichting of vereniging wilt u natuurlijk op de eerste plaats uw werk doen.

Of dat nu het dagelijks leiden van een bedrijf is, of het besturen van een lokale vereniging. Dat u hierdoor in sommige gevallen persoonlijk aansprakelijk kunt zijn als er wat mis gaat, komt misschien geen moment bij u op. Maar door de toegenomen verzakelijking is het risico daarop  aanzienlijk toegenomen. En groeit de kans dat u als  bestuurder met schadeclaims wordt geconfronteerd.

Als rechtspersoon is elke onderneming aansprakelijk voor de werkzaamheden die worden uitgevoerd en de fouten die  worden gemaakt. Is echter sprake van een besloten of  naamloze vennootschap met meerdere bestuurders, dan kan de aansprakelijkheid bij elk van deze bestuurders liggen.  Is de vennootschap zélf niet in staat haar schulden te voldoen of wordt de onderneming anderszins schade verweten, dan kan de bestuurder persoonlijk aansprakelijk worden gesteld.  Met name woningbouwcorporaties en zorginstellingen waren het voorbije decennium nogal eens in het nieuws vanwege  geruchtmakende aansprakelijkheidsclaims. Niet toevallig zijn juist ondernemingen in deze sectoren uitgegroeid tot  organisaties waarin vaak vele miljoenen omgaan. En de tijd is voorbij dat toezichthouders hun functie konden uitoefenen met niets meer dan hart voor de zaak en ‘gezond verstand’.

Piercing the corporate veil

BV’s, NV’s, stichtingen en verenigingen zijn in principe veilige organisatievormen. Een mogelijke aansprakelijkheid gaat  normaliter niet verder dan het vermogen van de betreffende rechtspersoon. Soms kan een crediteur zich echter tóch  verhalen op het privévermogen van de bestuurder.  Piercing the corporate veil wordt dat genoemd. Oftewel de doorbraak van aansprakelijkheid. Mensen die worden  benaderd voor een bestuursfunctie storten zich daar negen van de tien keer vol overgave op, zegt Josephine Colijn, algemeen directeur bij Akkermans Van Elten. Maar in hun enthousiasme realiseren ze zich niet dat ze in sommige gevallen ook met hun privévermogen aansprakelijk kunnen zijn.’

Akkermans Van Elten – onderdeel van AEGON’s Unirobe Meeùs Groep en gevestigd in het tussen Nijmegen en Arnhem  gelegen Elst – is een gerenommeerde partner op het gebied van assurantiën en financiële dienstverlening op de particuliere en zakelijke markt. Het bedrijf is echter ook één van de grotere spelers in de verzekeringsmarkt voor (zorg)instellingen en life- sciences. Akkermans Van Elten ondersteunt instellingen en  onderzoeksinstituten bij het in kaart brengen van risico’s en biedt oplossingen voor het beheersbaar maken daarvan. Naast het verzekeren van onder meer medische en  beroepsaansprakelijkheid, heeft Akkermans Van Elten ook een ruime expertise ontwikkeld op het gebied van bestuurders-aansprakelijkheid.

Toegenomen aansprakelijkheid

Tom Ikink is coördinator (Zorg)instellingen & Science bij  Akkermans Van Elten. Hij ziet het verzekeren van bestuurders-aansprakelijkheid als de laatste professionaliseringsslag die deze beroepsgroep moet maken. Maar veel bestuurders,  commissarissen en toezichthouders ontbreekt het aan  awareness op dit vlak. Dat ze aansprakelijk gesteld kunnen worden als ze zélf fouten maken, dat beseffen ze soms nog wel. Maar dat ze ook persoonlijk aangesproken kunnen worden door een misser van een collega, daarvan zijn maar weinig  bestuurders op de hoogte. Volgens Ikink is een bestuurder in veel gevallen zelfs niet gevrijwaard voor claims uit het  verleden. Niet vreemd dus dat bestuurdersaansprakelijkheid een hot item is. De helft van de commissarissen in de zorg- en woningbouwbranche gaf in een onlangs gehouden onderzoek aan een wezenlijke toename te voelen van hun aansprakelijk¬heid. Zorginstellingen en woningbouwcorporaties nemen dan ook niet voor niets de bestuurdersaansprakelijkheids- verzekering in hun vacatureteksten op als aantrekkelijke  secundaire arbeidsvoorwaarde voor potentiële bestuurders.

Behoorlijk bestuur

In Artikel 2:9 van het Burgerlijk Wetboek is de aansprakelijkheid van bestuurders vastgelegd. Het verplicht de bestuurders tot het voeren van ‘behoorlijk bestuur’. Het is lastig een goede  definitie te geven van behoorlijk bestuur. Dit begrip wordt namelijk mede ingevuld door jurisprudentie, literatuur en actuele ontwikkelingen. Bij dit laatste kan worden gedacht aan de Nederlandse corporate governance code - beter bekend als de code-Tabaksblat – die moet zorgen voor transparantere jaarrekeningen bij beursgenoteerde bedrijven, betere  verantwoording aan de Raad van Commissarissen en meer zeggenschap voor en bescherming van aandeelhouders.

Aantoonbare verwijten, zoals beschreven in Artikel 2:9 BW, dáár draait het om bij bestuurdersaansprakelijkheid. Op grond van bovengenoemd wetsartikel is een bestuurder die een  verwijtbare bestuursfout maakt aansprakelijk en loopt hij zelfs privé risico. De bestuurder is niet aansprakelijk voor tekorten in een vennootschap als hij zijn werk en functie naar behoren heeft uitgevoerd.Ook het normale ondernemersrisico wordt nooit als onbehoorlijk bestuur aangemerkt.

Josephine Colijn: De bestuurder heeft echter een groot  probleem wanneer bewezen kan worden dat een bestuurder bijvoorbeeld, op het moment dat hij een bepaalde deal sloot, redelijkerwijs al had kunnen of moeten weten dat de BV niet aan de verplichtingen kon voldoen, waardoor een crediteur naderhand naar de centen kan fluiten. Voor bestuurstaken geldt bovendien een collectieve verantwoordelijkheid en voor de afzonderlijke bestuurders een hoofdelijke aansprakelijkheid. De individuele bestuurder kan hierdoor aansprakelijk worden gesteld voor schade die voortvloeit uit zijn eigen fouten én die van zijn medebestuurders.

Betalingsonmacht

Het niet voldoen aan de publicatie- en boekhoudplicht blijkt in de praktijk een belangrijke oorzaak van persoonlijke  aansprakelijkheid. Ook fusies en overnames kunnen hiertoe aanleiding zijn. Daarnaast worden veel aansprakelijkheids¬claims ingesteld naar aanleiding van het faillissement van de vennootschap. Concrete vormen van onbehoorlijk bestuur zijn onder meer het niet bijhouden van een deugdelijke boekhouding, het negeren van tegenstrijdige zakelijke en privébelangen van een bestuurder, het te gemakkelijk aangaan van grote financiële verplichtingen zonder een deugdelijk vooronderzoek en het niet tijdig melden van betalingsonmacht aan de fiscus en het UWV. Van dit laatste is sprake als verplichtingen in het kader van loon- en omzetbelasting of premies voor volks- en werknemersverzekeringen niet kunnen worden voldaan. De betalingsonmacht moet in dat geval  direct worden gemeld. Gebeurt dat niet, dan kan de bestuur¬der privé aansprakelijk worden gesteld. Volledig of voor het deel dat niet door de vennootschap kan worden voldaan.

Bent u zelf bestuurder en wilt u weten hoe het met úw aansprakelijkheid is gesteld? De professionals van Akkermans Van Elten kunnen u er alles over vertellen. Kijk voor meer informatie op www.akkermansvanelten.nl.