Fontys en gemeente Eindhoven: samen maatschappelijke vragen oplossen

Wie profiteren er eigenlijk van het economisch succes van Brainport? Hoe gaan we om met privacy bij toenemende digitalisering? Hoe ziet het openbaar vervoer van de toekomst eruit? De huidige maatschappelijke vraagstukken zijn vaak complex en vragen om een multidisciplinaire aanpak.

Dat ervaart ook de gemeente Eindhoven, die met deze thema’s aan de slag is. Met praktijkgericht onderzoek wil Fontys helpen om concrete oplossingen te vinden voor dit soort vraagstukken. De komende jaren zet zij hier nog sterker op in. Samenwerking is daarbij het sleutelwoord. Elphi Nelissen, lid van het college van bestuur van Fontys, en Robert Elbrink, hoofd strategie van de gemeente Eindhoven, verkennen de mogelijkheden.

Het lijkt wel of de complexiteit van maatschappelijke vraagstukken steeds groter wordt, zegt Robert Elbrink. Denken vanuit kokertjes volstaat niet meer. ‘Alles houdt verband met elkaar. Kijk bijvoorbeeld naar een thema als brede welvaart, dat landelijk maar ook in de gemeente Eindhoven momenteel erg leeft. Het oude economische groeimodel is te eenzijdig, we moeten in de volle breedte kijken naar welvaart – dus ook bijvoorbeeld naar de sociaal-maatschappelijke en duurzaamheidsaspecten.’ De gemeente is daarom een project gestart rond brede welvaart. Een aanleiding daarvoor is de vraag: profiteert iedere Eindhovenaar wel voldoende van het succes van Brainport? Elbrink: ‘Juist vanwege die brede blik op welvaart is voor een goed antwoord op die vraag ook een brede invalshoek nodig.’

In gesprek met de Eindhovenaar

De gemeente zoekt in dit project nadrukkelijk de samenwerking met kennisinstellingen zoals Fontys, dat met haar praktijkgericht onderzoek bij uitstek antwoorden kan geven op vragen die zich in dit project aandienen. ‘Samen met het CBS, dat een landelijke Monitor Brede Welvaart heeft opgesteld, hebben we deze monitor voor Eindhoven gemaakt’, zegt Elbrink. ‘De komende maanden gaan we gesprekken voeren met Eindhovenaren om te horen hoe het met hen gaat en wat zij belangrijk vinden. Daarmee willen we ook onze partners activeren om een bijdrage te leveren. Een soort G1000, maar dan in Eindhovense stijl.’ Fontys wil daar graag over meedenken. Elphi Nelissen: ‘Wij hebben kennis in huis over manieren om dit soort gesprekken te voeren. Welke vragen stel je, hoe ga je de antwoorden interpreteren, wat ga je ermee doen?’

Vervolgens kunnen studenten en onderzoekers helpen om de thema’s te verdiepen, samen met inwoners van de stad. En zeker ook in de inhoudelijke uitwerking heeft Fontys veel te bieden, denkt Nelissen. ‘Dit is een onderwerp dat raakt aan de kern van diverse Fontysinstituten. Zo zijn de economische instituten al bezig met nieuwe modellen om naar welvaart en groei te kijken, en kan ook het Fontys Expertisecentrum Circulaire Transitie hierin een mooie bijdrage leveren. Dat houdt zich vooral bezig met de transitie vanuit economisch perspectief.’

Groeien als kennisinstelling

Voor Fontys is dit een mooi voorbeeld van hoe zij met praktijkgericht onderzoek concreet kan bijdragen aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Fontys wil groeien als kennisinstelling, met onderzoek dat onmiddellijk het verschil kan maken in de dagelijkse praktijk. ‘Daarin onderscheiden wij ons van de universiteit, die zich veel meer bezighoudt met fundamenteel onderzoek’, zegt Nelissen. ‘Wij doen altijd onderzoek vanuit de gedachte: waar gaat het landen, hoe kan het landen, hoe kunnen we hiermee iets toevoegen?’ Dat kan bij de gemeente, maar het onderzoek van Fontys richt zich ook vaak op het mkb. ‘Die willen niet vier jaar en drieënhalve ton verder zijn voordat ze antwoord krijgen op hun vraag. Ze willen snel met hun product of dienst aan de slag kunnen.’

Maar hoe kun je nu concreet bijdragen bij grote, complexe opgaven, waarbij alles in elkaar grijpt en veel disciplines samenkomen? Elbrink: ‘De kunst is om precies die speldenprikken aan te geven die op bepaalde plekken het project verder helpen.’ Met andere woorden: om het complexe vraagstuk te vertalen naar kleine, behapbare onderwerpen waar bijvoorbeeld een lector met een groepje studenten mee aan de slag kan. Nelissen: ‘Dat levert wat op voor onze partners, maar is ook heel gaaf voor onze studenten. Zij willen natuurlijk het liefst een echte praktijkopdracht. Fontys is behoorlijk flexibel in het organiseren van dit soort samenwerkingsprojecten.’

Duizenden kanten op

Bij de gemeente zijn er in elk geval, naast het project rond brede welvaart, nog veel meer kansen voor Fontys om met praktijkgericht onderzoek iets toe te voegen. Elbrink: ‘Denk aan ethische vraagstukken rond de oprukkende digitalisering. Hoever willen we gaan met nieuwe technologieën, hoe gaan we om met privacy? Daarvoor zijn we een waardenkader aan het ontwikkelen, en daar zouden we de hulp van Fontys ook goed bij kunnen gebruiken. Dat doen we overigens ook al: we hebben al veel gehad aan de deskundigheid van Bart Wernaart met zijn Moral Lab.’

Ook bij de schaalsprong van de stad, een ander groot project, ziet Elbrink mogelijkheden. ‘Met name het centrum van Eindhoven staat aan de vooravond van een enorme groei, die veel uitdagingen met zich meebrengt op het gebied van onder meer leefbaarheid, duurzaamheid en betaalbaarheid.’ Fontys zou zich bijvoorbeeld kunnen richten op vraagstukken rond slim openbaar vervoer, denkt Nelissen. ‘Kan de trein in de huidige vorm blijven bestaan? Moeten we meer gaan inzetten op bijvoorbeeld gedeelde elektrische auto’s? Allemaal vragen waar je duizenden kanten mee op kunt, maar waar je uiteindelijk in zo’n project wel een plan voor moet bedenken.’

Traditie vasthouden

Een goede samenwerking tussen de gemeente en Fontys is op zichzelf niets nieuws, benadrukt Elbrink. ‘We hebben hierin al best een lange traditie. Zo zijn studenten van Fontys Sporthogeschool al jaren als stagiairs betrokken bij onze sportafdeling. Onze ICT-afdeling biedt veel stage- en afstudeerplekken voor studenten van Fontys Hogeschool ICT. En we werken natuurlijk op bestuurlijk niveau samen in Stichting Brainport. Samen met alle andere partners werken we aan de toekomst van de regio.’

Met de versterkte onderzoekspoot wil Fontys de samenwerking nu dus een nieuwe impuls geven. Elbrink is daar zeer over te spreken. ‘Natuurlijk: hoe meer studenten er naar de stad komen, hoe leuker en interessanter de stad wordt. Maar voor ons op meer professioneel niveau wordt de toegevoegde waarde van Fontys groter op het moment dat Fontys nog meer een kennisinstituut wordt, dat kennis ontwikkelt en inzet voor het type vraagstukken waar wij mee bezig zijn. In goede Brainporttraditie: we zijn groot geworden door goed samen te werken. Die traditie moeten we vasthouden.’

Auteur: Antje Visser